In een eerder artikel heb ik het gehad over het nadeel van het gebruik van vakjargon. In dit artikel wil ik specifiek ingaan op het veel gebruikte woord signaleren.
En dan vooral in de context: ‘Het signaleren van huiselijk geweld, kinder- en oudermishandeling*’. Het is niet zozeer een woord dat als vakjargon richting cliënten/ betrokkenen veel gebruikt wordt, maar des te meer in de aanpak van deze problematiek, dus vanuit de beleidsmakers naar de zorg- en welzijnsprofessionals toe. *In dit artikel noem ik huiselijk geweld, kinder- en ouderenmishandeling in het vervolg mishandeling. In de breedste zin van het woord.
De juiste benadering
We weten allemaal hoe belangrijk taal is. De juiste benadering qua gespreksvoering kan veel invloed hebben op de ander. Door de juiste vragen, door in verbinding te zijn met je cliënt kan je het verschil maken. Iedereen die deze problematiek moét signaleren wordt ook beïnvloed door taal. Denk bijvoorbeeld aan ‘de verplichte meldcode’, we zijn verplicht er iets mee te moeten doen.
Het signaleren van mishandeling wordt regelmatig als lastig ervaren. Ik hoor belemmeringen als: ‘Wat als mijn vermoeden niet blijkt te kloppen?’, ‘wat als men boos wordt en van de radar verdwijnt?’ en ‘ik kan toch pas iets doen als ik genoeg bewijzen heb’.
Het woord signaleren ontleed
Laten we eens stilstaan bij het woord zelf. Wat betekent signaleren nu eigenlijk?
Sig·na·le·ren: constateren
Con·sta·te·ren: vaststellen
Vast·stel·len: bepalen, afspreken, als feit waarnemen; = constateren
(Bron: Dikke van Dale)
Signaleren betekent dus dat je iets vaststelt. En wanneer je iets vaststelt bepaal je iets en neem je iets als feit waar. En daar zit mijn inziens de crux. Bij het signaleren van mishandeling kan je dat helemaal nog niet bepalen en weet je nog helemaal niet of het een feit is. Als je dat ooit al te weten komt. Je zit dus nog in de onderzoekende fase en je moet al gaan bepalen en vaststellen. Geen wonder dat er handelingsverlegenheid ontstaat en dat je je afvraagt ‘wie ben ik om dit te bepalen?’.
De paradox
Terwijl de zorg- en hulpverlening wordt geacht mogelijke mishandeling te signaleren, doen mensen in gewelddadige situaties er juist alles aan om hun situatie verborgen te houden, uit bijvoorbeeld schaamte of angst. Er wordt dus van jou verwacht dat je iets ziet wat men verborgen probeert te houden.
Alert zijn op mishandeling
‘Maar het is toch aan ons leerkrachten, hulp- en zorgverleners om mishandeling te signaleren?’ Hoor ik je denken. Ja dat klopt, maar stel je eens voor dat we afblijven van het woord signaleren (en ieders eigen interpretatie die hieraan hangt) en besluiten dat wij vanaf nu alert zijn op risico- (en beschermende) factoren. Eigenlijk is dit niet eens zo heel anders dan signaleren, maar het helder krijgen van risicofactoren is concreet. Signaleren impliceert dat je mishandeling ziet, hebt gesignaleerd.
Alert zijn op risicofactoren houdt in dat je kijkt naar factoren in de leefomgeving die tot mishandeling kunnen leiden. Je maakt het dus concreter én je werkt preventief! Daarbij komt dat als je op deze manier te werk gaat, je eerder in verbinding komt met de betrokkenen. Je ziet namelijk dat er op bepaalde gebieden hulp nodig is. Dan kom je vanuit zorg.
De extra handeling die signaleren heet
Het signaleren van mishandeling impliceert dat je iets extra’s moet doen, dat je naast je reguliere werkzaamheden óók nog alert moet zijn op mogelijke mishandeling. En dat je pas ‘goed’ gesignaleerd hebt als je iets concreets hebt. Maar wat nu met de gevallen die niet heel concreet zijn, die wel uit de hand dreigen te lopen, of al zijn gelopen en waar je niet heel duidelijk de vinger erop kan leggen wat er mis is. Alert zijn op mishandeling (en dus de risicofactoren) is iets wat geïntegreerd zou moeten zijn in je reguliere werkzaamheden. Net zo normaal als dat je checkt of jouw cliënt wel in het juiste postcodegebied woont.
Hoe je alert kan zijn
‘Allemaal leuk en aardig’ hoor ik je denken. ‘En het klinkt misschien wel logisch, maar hoe zorg ik er nou voor dat het ook daadwerkelijk een manier van doen word?’ We kennen het allemaal wel: Je hebt een training of workshop gevolgd, je denkt: ‘yes! Vanaf nu ga ik dit toepassen’ en na een paar weken of maanden blijkt ineens toch dat je bent vervallen in je oude gedrag.
Om ervoor te zorgen dat nieuwe inzichten beklijven kan je het best met afbeeldingen werken. Plaatjes in plaats van rijtjes tekst en lijsten.
Daarom heeft Ovora een afbeelding ontwikkeld waardoor je nooit meer zal vergeten wat je moet doen om het plaatje helder te krijgen.
Weten hoe dit plaatje eruit ziet? Neem dan hieronder contact met me op voor meer informatie.